Profilaktyka
Pod tytułowym hasłem tej części rozumiemy nie tylko przeciwdziałanie problemom, ale również wszelkie działania składające się na budowanie odporności na kryzysy i zmiany. Na działanie te składa się świadomość własnych praw, przyjmowanie partnerskiej postawy, budowanie dobrych relacji w miejscu pracy oraz szeroko rozumiana proaktywności w zakresie kształtowania dobrej atmosfery pracy.
1. ŚWIADOMOŚĆ WŁASNYCH PRAW
Kwestię tę poruszyliśmy już w poprzednim rozdziale. Trudno zabiegać o ochronę i przestrzeganie przynależnych nam praw pracowniczych bez podstawowej znajomości tychże. Wiedza ta obejmować powinna znajomość głównych obszarów relacji pracowniczych objętych ochroną prawną, znajomość przepisów i regulacji wewnątrzzakładowych (np. regulaminu pracy czy zakładowej procedury antymobbingowej), znajomość zapisów własnej umowy o pracę oraz znajomość dobrych i sprawdzonych źródeł, w których możemy szukać informacji szczegółowych. Ponieważ przepisy prawa oraz sposób ich interpretacji potrafi zmieniać się bardzo dynamicznie, warto trzymać rękę na pulsie i śledzić aktualności w tym zakresie. Informacji takich najlepiej szukać na stronach i w wydawnictwach branżowych. Przegląd aktualności, w tym tych dotyczących prawa pracy, prowadzą m.in. branżowe centrale związkowe. W tym miejscu polecić warto chociażby stronę Federacji Związków Zawodowych Metalowców i Hutników w Polsce (www.federacja-metalowcy.org.pl). Pasjonaci mogą również zaglądać na strony magazynów prawniczych lub do serwisów skierowanych do osób zajmujących się kadrami i HR. Dobrym sposobem na poszerzenie swojej wiedzy z zakresu prawa pracy są szkolenia i konferencje przedmiotowe. Jeśli mamy okazję wziąć w takim udział, warto się zgłosić i poświęcić czas na spotkanie z osobą specjalizującą się w temacie. Nie sugerujemy oczywiście, że każdy pracownik powinien wyspecjalizować się w prawie pracy i poświęcać na to wiele godzin miesięcznie. Warto natomiast zbudować sobie nawyk przeglądania aktualności na stronach branżowych raz w miesiącu i szczegółowego zapoznawania się z informacjami dotyczącymi warunków pracy, jeśli dostajemy takie od naszego pracodawcy lub od przedstawicieli związków zawodowych.
2. ASERTYWNOŚĆ I PARTNERSKA RELACJA Z PRACODAWCĄ
Jak wspominaliśmy w pierwszej części tego przewodnika, jedną z przyczyn problemów z jakimi borykają się polscy pracownicy jest specyficzny, skośny model relacji pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Naleciałości historyczne, czynniki kulturowe oraz lęk przed utratą pracy ustawiają nas w trudnej pozycji względem przełożonych i pracodawcy. Słowo „poddańcza” byłoby tu pewnie nieco na wyrost, ale nie da się ukryć, że wiele pracowników godzi się na złe traktowanie, obawia się zgłaszania nieprawidłowości, nie podejmuje prób poprawy swojej sytuacji. Robimy tak bo w takiej kulturze zostaliśmy wychowani, bo tak robią koledzy i koleżanki, bo boimy się utraty pracy. W tym miejscu proponujemy zmienić tę relację: stopniowo, małymi krokami i bez rewolucji. Pomocna będzie w tym postawa nazywana przez psychologów asertywną. Asertywność to, najprościej rzecz ujmując, pozytywny stosunek do siebie samego oraz gotowość do obrony własnych praw i granic przy jednoczesnym pozytywnym stosunku do drugiej strony interakcji i poszanowaniu jej lub jego praw. Asertywna postawa opisywana jest często jako pozycja „Ja jestem OK., Ty jesteś OK.”. Oznacza to, że jesteśmy sobie równi i jako tacy możemy się dogadać oraz współpracować ze sobą na równych prawach. W opozycji do postawy asertywnej stoją: agresja (Ja jestem OK., Ty nie jesteś OK.), uległość (Ja nie jestem OK., Ty jesteś OK.) oraz postawa manipulacyjna (Ja nie jestem OK., Ty nie jesteś OK.). Pracując w ogromnym zakładzie, wchodzącym w dodatku w skład międzynarodowego konsorcjum trudno sobie wyobrazić przyjęcie partnerskiej relacji z pracodawcą. To oczywiste. Skupmy się zatem na relacji z bezpośrednim przełożonym oraz z osobami, które mają wpływ na warunki naszej pracy i z którymi mamy kontakt osobisty. Wchodźmy w te relacje z podniesioną głową, świadomi swoich praw oraz swojego wkładu w dorobek zespołu i jednocześnie z pełnym szacunkiem dla drugiej osoby oraz z otwartością na jej perspektywę i potrzeby. Niezależnie od sytuacji, taki punkt wyjścia da nam znacznie większe szanse na rozwiązanie problemu lub realizację ciekawej inicjatywy, niż postawa uległa, agresywna czy manipulacyjna.
3. DOBRE RELACJE W ZESPOLE
Jedną z rzeczy, na które mamy największy wpływ jako pracownicy są relacje z naszymi bezpośrednimi współpracownikami i współpracowniczkami. To od nas zależy czy będą one opierać się na koleżeństwie, wsparciu i solidarności czy na lęku i rywalizacji. Dbając o relacje z osobami, z którymi pracujemy ręka w rękę każdego dnia wzmacniamy jeden z podstawowych fundamentów dobrego miejsca pracy. Dobra atmosfera w zespole przekłada się nie tylko na naszą motywację i wydajność, ale również na poczucie satysfakcji, wiarę we własne siły, dobrą kondycję psychiczną i fizyczną. Wspierający się zespół to również jeden z najważniejszych warunków skutecznego radzenia sobie z problemami. Działając razem wzmacniamy naszą pozycję w negocjacjach z pracodawcą i dodajemy sobie siły w dążeniu do poprawy sytuacji.
4. PROAKTYWNOŚĆ
W większości miejsc pracy mamy wpływ na to, w jaki sposób i w jakich warunkach pracujemy. W zależności od zakładu, działu czy zespołu wpływ ten będzie mniejszy lub większy. Istnieją firmy zbudowane niemal w całości na partycypacyjnym modelu zarządzania, w którym pracownicy mają bardzo dużo do powiedzenia w zakresie organizacji własnej pracy i mają swój udział w podejmowaniu decyzji strategicznych. W innych zakładach wpływ pracowników jest ograniczony, czy to z powodów kulturowych, czy z przyczyn technologicznych. W tym miejscu zachęcamy do refleksji na temat tego, na jakie aspekty pracy mam wpływ i jak ten wpływ wykorzystuję. Polecamy zadać sobie pytania: W jaki sposób mogę aktywnie wpływać na warunki, atmosferę czy sposób wykonywania mojej pracy? Czy jest coś co sam/a mogę zmienić? Czy mogę zaproponować jakieś zmiany mojemu przełożonemu/nej? Czy mogę coś zrobić we współpracy ze swoim zespołem? Czy są jakieś możliwości wywierania wpływu, z których nie korzystam?
